Stara Lubowla (Stará Ľubovňa) to miasto nad Popradem. Jest jednym z najstarszych na Spiszu Słowackim. Najdawniejsze o nim wzmianki pochodzą z 1292 r.

Historia okolicznych terenów i zamku jest bardzo ciekawa ale i zawiła. Nie sposób w krótkim artykule to wszystko zmieścić, tym bardziej, gdy nie jest się historykiem. Od wielu lat na zamku prowadzone są prace konserwatorskie i z roku na rok jest piękniejszy. Sale wyposażane są w ciekawe eksponaty.

W 1412 roku Stara Lubowla weszła w skład zastawu 16 miast spiskich, które król węgierski Ludwik Luksemburski przekazał Polsce w zamian za pożyczkę. Były to m.in. Spiska Biała, Spiska Nowa Wieś, Spiskie Podgrodzie, Spiska Sobota, Poprad, Gniazda, Podoliniec. Gniazda i Podoliniec traktowano jako ziemie odzyskane. W tym też roku na zamku przez krótki okres mieszkało równocześnie dwóch królów: król Węgier Zygmunt Luksemburski i król polski Władysław Jagiełło. Pożyczka nigdy nie została oddana a miasta zajęli austriacy w 1769 roku.

Zamek lubowelski nie jest ani najstarszym, ani największym na Słowacji. Odegrał jednak wielką rolę w historii i kulturze Polski i Węgier. Był wybudowany jako pograniczna twierdza obronna. Miał chronić tereny północnych Węgier przed zakusami Polaków. Pełnił też ważną rolę w kontrolowaniu osadnictwa na terenach Spisza i Zamagurza oraz egzekwowaniu należnych państwu danin i podatków. Zamek znajdował się na ważnym szlaku handlowym.

W latach 1412-1769 należał do Polski i trwało to 360 lat. W zamku mieszkali polscy starostowie i arystokracja. Często tu gościli przedstawiciele rodów królewskich obydwu narodów. Toczyły się tu rokowania między Polską i Węgrami. Przez pewien czas był symbolem polskości. Tutaj w latach potopu szwedzkiego przechowywane były polskie klejnoty koronne.

W 1553 r. na zamku wybuchł pożar, który zniszczył jego większą cześć. Jan Boner mieszkający wówczas w zamku zaczął przebudowę, modernizację i ulepszał umacniania. Obecny wygląd zamek zyskał w latach 1554-57. Pracami kierowali architekci z Krakowa. Naprawiono i rozbudowano zamkowe mury. Przygotowano dalsze miejsca na działa. Nad bramą zbudowano mieszkanie kasztelana. Wykonano renowację bram do górnego zamku oraz głównej wieży zamkowej. Zbudowano od nowa rezydencję mieszkalną. Zamek miał swoją warzelnię piwa, piekarnię, stolarnię oraz koszary. Była tu też studnia głęboka na 150 m, w której zamontowano urządzenie do wyciągania wody. Zbudowano też system wodociągów. Po śmierci Bonera prace inwestycyjne szły już dużo wolniej.

Od 1634 roku zamek i miasto stało się dziedzicznym dobrem rodu Lubomirskich. Zasłużyli się oni dla architektonicznego rozwoju i w podniesieniu poziomu kultury i oświaty. Prowadzili dalsze prace przy umacnianiu murów, budowie kolejnych bram i pomieszczeń mieszkalnych. Stanisław Lubomirski rozpoczął budowę zamkowej kaplicy a dokończył ją jego syn Jerzy. On też w czasie potopuszwedzkiego przewiózł z Wawelu na zamek lubowelski polskie regalia. W 1656 r. na zamku gościł król Jan Kazimierz, a w 1683 r. zawitał tu król Jan III Sobieski powracając spod Wiednia. Po śmierci Stanisława Herakliusza Lubomirskiego rządy objął jego syn Teodor. Był to człowiek okrutny, nierzetelny i pazerny. Był on ostatnim rządzącym z rodu Lubomirskich.

Zamek i reszta zastawnego majątku powróciła do króla. August III Sas podarował go żonie Marii Józefie, córce węgierskiego króla Józefa I. Maria Józefa zrobiła inwentaryzację zamku i projekt przebudowy. Jednak słabe finanse państwa polskiego nie pozwoliły na realizacje planów. Ostatnim królewskim zarządcą na zamku był brat Stanisława Augusta Poniatowskiego – Kazimierz Poniatowski.

W kolejnych latach zamek miał znowu burzliwą historię. Bywał w rękach prywatnych. Ostatnimi właścicielami byli Zamoyscy, którzy odkupili zamek w 1883 r. W części pomieszczeń Andrzej Zamoyski urządził małe muzeum polskiej historii zamku. W ten sposób ocalił część wyposażenia z czasów Lubomirskich. Założył tu też szkołę z językiem polskim. Ostatnim z rodu był hrabia Jan Zamoyski.

W czasie okupacji było tu więzienie i siedziba gestapo. Po wyzwoleniu zamek został przejęty przez władze Czechosłowacji. Początkowo była tu szkoła rolnicza a następnie utworzono w 1956 r. oddział muzeum krajoznawczego w Starej Lubowli.https://www.krajoznawcy.info.pl/Stara-Lubowla-Polonika-na-spiskim-zamku-a1254.php

dodane na fotoforum:

• Zamki