(1)
Historia
Pierwszymi znanymi właścicielami wsi byli Bogoriowie ze Skotnik i to prawdopodobnie oni wznieśli zamek ok. połowy XIV w. Można założyć że pierwotnie zamek składał się z jednego budynku z wieżą otoczonego fosą i wałami.
Łukasz Opaliński
Marszałek wielki koronny Łukasz Opaliński był postacią niepospolitą. Ten bogaty magnat znany był powszechnie ze swego zamiłowania do książek. Kiedy osiadł w Rytwianach, do i tak sporej biblioteki Tęczyńskich dołożył jeszcze swój księgozbiór. Była to wtedy największa kolekcja prywatna w kraju. Opaliński wielokrotnie podróżował po świecie i przy okazji powiększał swoją bibliotekę. Utrzymywał kontakty z bibliofilami z całej Europy, a wydawcy regularnie przysyłali mu swoje najświeższe oferty. Dzięki temu Opaliński posiadał wszechstronną wiedzę i sam zaczął nawet pisać. Niestety jego książki wydawane były w małych, bibliofilskich nakładach i bardzo niewiele z nich się zachowało. Wiadomo, że pisał traktaty filozoficzne jak i teksty satyryczne. W odróżnieniu od swojego brata Krzysztofa, który podczas "potopu" w haniebny sposób poddał się Szwedom, Łukasz Opaliński od początku z nimi walczył. W Rytwianach zgromadził dużą załogę i na jej czele odparł atak Rakoczego i dzięki temu uratował swoją bibliotekę przed barbarzyńcami. Następnie został współtwórcą pierwszego polskiego czasopisma "Merkuriusz Polski". Także syn Łukasza, Stanisław Łukasz Opaliński, starosta nowomiejski, gruzowski i nowokorczyński, który przejął po ojcu Rytwiany był ciekawą postacią. Uczestniczył w wyprawie wiedeńskiej Jana III Sobieskiego. Z tej okazji zabrał z klasztoru rytwiańskiego 63 grzywny i 8 łutów srebra oraz kazał zedrzeć wszelkie cenne ozdoby z trumien swoich przodków. Wszystko to przeznaczył na wzmocnienie polskiego wojska.
1397 r. - dokumenty mówią o castrum Rytwiany należącym do kasztelana radomskiego Klemensa z Mokrska
1405 r. - zamek w wianie przeszedł do Tarnowskich
pocz. XV w. - zamek powrócił do Bogoriów
1414 r. - istnieje wzmianka o kaplicy zamkowej, której biskup krakowski Wojciech Jastrzębiec nadał dziesięcinę
1420 r. - jak pisze Długosz zamek kupił od dziedziców ze Skotnik ten sam biskup i znacznie go przebudował oraz rozbudował. Zmodernizowano istniejący budynek, dodano drugi od północy, z trzech stron postawiono mur obwodowy oraz most zwodzony od wschodu. W zamkowej kaplicy odprawiano co tydzień 4 msze ku czci św. Wojciecha i św. Krzysztofa
ok. 1430 r. - Jastrzębiec przekazał zamek swoim bratankom, którzy przybrali następnie nazwisko Rytwiańscy. Potem zamek stał się przedmiotem wielu zawikłanych sporów i procesów owych bratanków i ich dziedziców
II poł. XV w. - zamek przeszedł w ręce Kurozwęckich
1516 r. - na zamku wybuchł pożar. Niedługo potem poprzez małżeństwo z Anną z Kurozwęk zamek przejął Hieronim Łaski, wojewoda sieradzki, postać niezwykle barwna, która przedstawiona została bliżej przy opisie zamku w Niedzicy. Na zamku rytwiańskim zorganizował on m.in. zaciąg wojsk dla króla Węgier Jana Zapolyi, gdy ten znajdował się na wygnaniu w Polsce po przegraniu walki o władze z arcyksięciem Ferdynandem Habsburgiem
1542 r. - po śmierci Łaskiego zamek odziedziczyła jego żona a potem syn Olbracht, który rzadko tu bywał więc sprzedał zamek kasztelanowi krakowskiemu Marcinowi Zborowskiemu, chcącemu odzyskać ziemie swoich przodków. Ten jednak nie miał dość pieniędzy i musiał się zapożyczyć. Pożyczki udzielił mu Andrzej Tęczyński biorąc Rytwiany w zastaw i dając Zborowskiemu prawo wykupu co nigdy nie nastąpiło
I poł XVII w. - właścicielem zamku został wojewoda krakowski Jan Tęczyński, który uczynił z niego znany ośrodek kulturalny
1639 r. - po jego śmierci dobra staszowskie w tym Rytwiany przejął przyszły marszałek wielki koronny Łukasz Opaliński, który poślubił Izabelę Tęczyńską
16.01.1646 r. - w zamku odbyło się wesele hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego z Zofią Opalińską
1657 r. - podczas "potopu" Opaliński obronił zamek przed najazdem wojsk księcia Siedmiogrodu Jerzego II Rakoczego. Zniszczenia były jednak bardzo poważne, bo Opalińscy zaczęli myśleć o zmianie siedziby
1662 r. - po śmierci Łukasza zamek odziedziczył jego syn Jan, a następnie drugi młodszy syn Stanisław Łukasz, który rozpoczął powolne opuszczanie zamku
Jan Tęczyński
Czasy świetności zamek rytwiański przeżywał za Jana Tęczyńskiego. Ośrodek dworskiej kultury, który tu stworzył znany był nawet poza Polską. Tęczyński wiele podróżował, był kształcony na najlepszych uczelniach, m.in. u samego Galileusza, posiadał więc bardzo szerokie zainteresowania. Otaczał się pisarzami oraz artystami i sam także pisał. W Rytwianach przebywali m.in. Jan Andrzej Morsztyn, poeta i tłumacz Walerian Otwinowski, profesor Uniwersytetu Krakowskiego Jan Brożek czy Piotr Kochanowski (syn brata Jana Kochanowskiego), który dedykował mu przekład "Jerozolimy wyzwolonej" Tessa.
ok 1700 r. - ostatecznie zakończyły się przenosiny siedziby właścicieli ziemi staszowskiej do dworu Łubnicach
początek XVIII w. - w czasie tzw. wielkiej wojny północnej Szwedzi w poszukiwaniu skarbów splądrowali i nadwyrężyli i tak już zły stan zamku
1727 r. - po wielu latach procosowania się ze spadkobiercami Opalińskich, zamek otrzymali Sieniawscy i dokonali jego częściowej odbudowy. Następnie dobra staszowskie przejęli Lubomirscy
19.05.1794 r. - zamek był kwaterą Tadeusza Kościuszki. Tutaj też stoczył on też bitwę z korpusem Denisowa
1808 r. - choć mocno zrujnowany, zamek był jeszcze użytkowany, istnieje wzmianka o odbywających się w nim sądach nad sporami cechu sukienniczego
1859 r. - kolejni właściciele ziemi staszowskiej Potoccy rozebrali większą część murów zamku
1897 r. - w wyniku mariażu Macieja Mikołaja Radziwiłła z Różą Potocką okolica przeszła w ręce Radziwiłłów
1986 r. - bardzo późno przeprowadzone badania archeologiczne pod kierunkiem M. Proksy nie pozwoliły na pełne odtworzenie wyglądu zamku
dodane na fotoforum:
