Legenda o Emeryku

Do końca XVII, zanim rolę tę przejęła Częstochowa, było to najważniejsze miejsce kultowe w Polsce. Tu pielgrzymowali królowie, między innymi Władysław Jagiełło, Jan Olbracht, Zygmunt Stary i Bona, Zygmunt August i Zygmunt III Waza, a także Jan Kazimierz, a droga, którą pokonywali pielgrzymi, wielu z nich na kolanach, nosi nazwę „drogi królewskiej”. Miejsce to obrosło w wiele legend. Najczęściej powtarzana jest legenda przybycia relikwii św. Krzyża na to wzgórze.

Św. Emeryk, syn króla Węgier na drogę do swojego krewnego Bolesława Chrobrego został obdarowany przez ojca we wspaniałą relikwię, pięć drewienek z krzyża, na którym zmarł Jezus. W pogoni za jeleniem w czasie polowania zapędził się w nieprzebrane bory. Gdy już zbierał się do strzału, nagle zobaczył, że zwierzę zamieniło się w złotego jelenia z krzyżem między porożem. Zaprzestał polowania i zrozumiał, że nie zna drogi powrotu. Wtedy Anioł obiecał mu, że jeżeli pozostawi we wskazanym miejscu to, co ma z sobą najcenniejszego, to wyprowadzi go z matni i po odebraniu przysięgi doprowadził go do chaty mnichów na Łyśćcu. Emeryk przysięgi dotrzymał, a Chrobry uradowany z otrzymania przez Polskę tak wielkiej relikwii ufundował godne jej miejsce, klasztor.

Analiza tej legendy daje ciekawe spostrzeżenia. Jeleń był świętym zwierzęciem Celtów. Wypełniał funkcję posłańca Bogów. Jego poroże jako odrastające symbolizowało drzewo życia i cykliczność istniejącą w przyrodzie. Trudno jednak odnieść się do tego, czy rzeczywiście pierwotnym fundatorem klasztoru mógł być Chrobry. Czy powstały wtedy już jakieś zabudowania klasztoru katolickiego? Jeśli nawet tak, to uległy one zniszczeniu w czasie reakcji pogańskiej, a obecny klasztor został ufundowany przez Bolesława Krzywoustego, o czym zaświadcza relacja biskupa Boguchwała. Faktem jest też, jak już to opisałem, że badania archeologiczne potwierdzają istnienie centrum kultowego dawnych bogów do połowy XI w., a dni obchodzonych tu jarmarków były osobliwie zbieżne z celtyckim świętem Beltaine i słowiańskim Stadem, około 1 maja. Pewnym też jest, że przekazania relikwii św. Krzyża benedyktynom dokonał Władysław Łokietek w roku 1306.

dodane na fotoforum:

• świętokrzyskie kli
• Kościoły
• Nikoniarze
• Polskie kościoły