Ziemia sandomierska od lat słynąca z żyznych i urodzajnych gleb, znana była także z charakteru zamieszkujących te okolice mieszkańców. W kraju zasłynęli oni m.in. dotrzymywaniem słowa i swoją szczerością, bowiem co u mieszkańca Sandomierszczyzny było na myśli, to i na języku. To cechy, które znalazły odzwierciedlenie w powiedzeniach i przysłowiach przez lata utrwalonych w mowie potocznej.

Od sandomierskiej szczerości wzięło się powiedzenie \"mówić po sandomiersku\", które oznaczało mówienie prawdy prosto w oczy i bez ogródek. Opisał to w 1932 roku etnograf i socjolog Jan Stanisław Bystroń w pracy \"Dzieje obyczajów w dawnej Polsce\". Czytamy tam: \"mówić po sandomiersku oznaczało rąbać prawdę w oczy bez osłonek, bez wykrętów\". Wyjaśnienie sensu powiedzenia znalazło się także na kartach \"Przewodnika po Sandomierzu z dokładnym planem miasta\" opracowanego przez księdza Józefa Rokosznego, gdzie \"mówić po sandomiersku\" oznacza ni mniej, ni więcej, jak mówić szczerze, nie obłudnie.

Drugą cechą charakteryzującą mieszkańca Sandomierza była jego słowność i to, że potrafił dotrzymać danego słowa, a i pomocy nie odmawiał. Spokojny temperament, bardziej skłonny do rozsądku i rozwagi niż do hulanki i zabawy opisywano już na kartach \"Przyjaciela ludu\" w 1846 roku. M.in. z tego powodu zwykło się mawiać w okolicy \"polegaj na nim, jak na sandomierzaninie\". Zawisza Czarny w podobnym powiedzeniu - \"polegaj na mnie jak na Zawiszy\" pojawiał się w innych częściach Polski, w tym w okolicach Sandomierza, skąd rycerz ten pochodził.

Wśród znanych powiedzonek usłyszeć można też czasem \"Już mu i sandomierski doktor nie pomoże\". Przysłowie to pochodzi z XVII wieku, kiedy to w Sandomierzu pracowało dwóch wybitnych lekarzy - Sebastian Petrycy i Stanisław Bartolan. Powiedzenie odzwierciedlało ich skuteczną pomoc chorym, a używane było w sytuacji, gdy już komuś nie dało się pomóc i pozostawało mu tylko odejść z tego świata.

dodane na fotoforum:

• Sandomierz
• Świętokrzyskie
• Województwo świętokr
• wojświętokrzyskie