Dokładna data powstania krakowskiego bractwa kurkowego jest nieznana. Można przypuszczać, że organizacja ta powstała w XIV w., wkrótce po powstaniu fortyfikacji miejskich (wznoszonych na przełomie XIII i XIV w.), choć pierwsze wzmianki źródłowe o niej pojawiają się dopiero w XV w. (pierwsza – u Jana Długosza). Tego typu organizacje paramilitarne tworzono bowiem w całej średniowiecznej Europie: miały służyć regularnemu szkoleniu wojskowemu mieszczan, zobowiązanych do czynnego udziału w obronie swego miasta podczas zagrożenia.