Tajemnice krzyża na Gerlachu...

"Príbehy tatranských štítov" (2012)

Trailer filmu Pavla Barabáša:

https://www.youtube.com/watch?v=ICgG-ok9dKI

Pod koniec września 1987 r. dwójka morawskich wspinaczy przebywających w Schronisku pod Rysami wybrała się na filar Puskasa na Ganku. Tego dnia doszło do niezwykle gwałtownego załamania pogody. Nastąpiło nagłe ochłodzenie, zaczął padać deszcz natychmiast zamarzający i pokrywający skały polewą lodową, a z czasem nastąpił opad śniegu.Zespół nie wrócił na noc do schroniska. Przebywający wówczas w nim ich koledzy wspominają dziś w filmie, że panujące wówczas warunki były tak trudne, że nie dało się wyjść na zewnątrz, że nie było możliwości udzielenia pomocy i nikt nie wyszedł naprzeciw tym taternikom, choć ze schroniska położonego na wysokości 2250 m n.p.m., nie jest zbyt daleko do przełęczy Waga (ok. 2337 m, przewodnikowo 15 min) przez którą powinni oni wracać. Następnego dnia okazało się, że ta dwójka taterników w drodze powrotnej zabłądziła. Nie trafili w przełęcz i minąwszy ją w odległości ok. 10 metrów zamiast w dół, w stronę schroniska, poszli dalej w górę, w kierunku Rysów. Na wysokości mniej więcej 1/3 podejścia spędzili noc, której jeden z nich (Victor Kubat) nie przeżył – zamarzł 28 września 1987 r. Koledzy zmarłego postanowili jego upamiętnić i postawili krzyż w miejscu gdzie zmarł. Krzyż ten jednak niedługo potem zniknął bez śladu. Dopiero z czasem okazało się, że został on usunięty przez ratownika z Horskej Záchrannej Služby, na polecenie władz komunistycznych. Krzyż ten, ze względu na umieszczenie tuż przy bardzo popularnym szlaku turystycznym, był bardziej dla nich „dokuczliwy” i „kłujący w oczy” niż ten umieszczony na Wysokiej.

Ratownik, który usunął krzyż nie chciał oddać go na złom i zostawił w siedzibie HZS w Starym Smokowcu. Kilka lat później, zauważył go przypadkowo inny ratownik i widząc piękno tego krzyża postanowił go umieścić na szczycie Gierlachu. Z tym że krzyż został specjalnie zmodyfikowany – dla wzmocnienia, ten oryginalny krzyż został osłonięty solidną metalową obręczą. Następnie (w 1997 r.), jak wspomina w filmie inicjator akcji, potajemnie (bo nie mieli na to żadnej zgody) wraz z kolegami wywiózł śmigłowcem krzyż na Gierlach, gdzie go osadził na wierzchołku. Gdy się ten krzyż znalazł na Gierlachu władze zaczęły szukać sprawców. Za tę nielegalną budowę jej autorom grożono karą wysokości 100 tys. koron słowackich.

Po latach dzięki jednej z pamiątkowych fotografii z krzyżem na Gierlachu dowiedział się o nim i sam twórca krzyża. 1 listopada 2011 r. w dzień Wszystkich Świętych wybrał się tam wraz z innym uczestnikiem tamtych wydarzeń z 1987 r. Kamera Pavla Barabáša towarzyszy temu szczególnemu wejściu. Pokazuje przejście Batyżowiecką Próbą a następnie reakcję autora krzyża na jego widok. Ponieważ w czasie wspomnianej modyfikacji z krzyża usunięto nazwisko ofiary Tatr, której był on poświęcony rzeźbiarz przymocowuje do krzyża nową tabliczkę z tym imieniem.

W filmie pokazano też przejmujące wyznanie wygłoszone tego dnia przy krzyżu na szczycie Gierlachu. Morawski taternik, który wtedy, we wrześniu 1987 r. był w Schronisku pod Rysami mówi, że czuje się winny tej śmierci, że uważa iż dla uratowania kolegi wystarczyłoby gdyby wyszli ze schroniska tylko kawałek naprzeciw dwójce powracającej ze wspinaczki, że wtedy by oni nie zabłądzili a Victor by przeżył. Prosi o wybaczenie tym „którzy tam byli a nie pomogli”.


Źródło: portal Brytan.pl => k2studio.sk; film Pavla Barabáša.„Príbehy tatranských štítov”