Jest pnącą lub płożącą sie rośliną roczną o liściach owłosionych 5-7 klapowanych. Żólte kwiaty są jednopłciowe (wówczas męskie kwiaty są zebrane w grona, a żeńskie występują pojedyńczo), a czasem też obupłciowe. Pochodzi z Afryki, uprawiany był już w starożytności, w krajach muzułmańskich był niegdyś obiektem kultu. W czasach upadku rzymskiego przywędrował do Europy. Obecnie uprawiany jest na całym świecie - głównie w Turcji, Chinach, Indiach, Hiszpanii, USA, Japonii, Włoszech i Francji aż do Loary. Dalej na północ - uprawiane są w szklarniach.
Po 3-4 miesiącach od wysiania rośliny pojawiają się jagodowe owoce o masie do kilku kilogramów, powstałe z zalążni i dna kwiatowego, posiadające grubą skórkę. Pod skórką znajduje się soczysty, aromatyczny, słodkawy miąższ, a w nim liczne płaskie jajowate nasiona.
Miąższ owocu zawiera 90% wody, 6-15% cukrów (głównie glukozy, fruktozy i sacharozy) oraz witaminę C (6-26 mg/ 100 mg). Melony o miąższu barwy pomarańczowej lub łososiowej posiadają dużo karotenów.
Owoc jest jadany głównie na surowo, ale jest też surowcem do wyrobu konfitur, soków, owoców kandyzowanych (smażonych w cukrze).
Owoce melona klasyfikuje się po wyglądzie skórki i miąższu. W handlu spotyka się następujące ich odmiany:
Melony zimowe - skórka żółta, gładka (bez charakterystycznej siateczki), twarda (można je przechowywać przez miesiąc); zielony miąższ posiadający bardzo słaby aromat.
Melony siateczkowe - wypukły wzór siateczki na żółtawej skórce jaśniejszy niż barwa owocu. Aromatyczny miąższ zwykle łososiowopomarańczowej barwy.
Kantalupy - skórka bez siateczki pokryta brodawkami lub łuskowata; zwykle mają aromatyczny, pomarańczowy miąższ.
Melon ogen - owoc stosunkowo mały, pomarańczowożółty, zielonożebrowany; miąższ aromatyczny koloru zielonego.