Rezerwat "Węże"

Rezerwat przyrody nieożywionej w sąsiedztwie wsi Węże (gmina Działoszyn, powiat pajęczański), na Wyżynie Wieluńskiej, w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Utworzony w dniu 10 grudnia 1971 r. Powierzchnia rezerwatu wynosi 20.74 ha.

Rezerwat chroni wapienny ostaniec jurajski Górę Zelce wznoszący się 45 metrów ponad krawędź doliny Warty, płynącej u jej podnóża. Góra Zelce stanowi nagromadzenie wielu form i zjawisk krasowych. Stoki oraz wierzchowinę Góry Zelce urozmaicaja liczne skałki wapienne, studnie, kotły oraz leje krasowe.

Wnętrze wzgórza kryje liczne jaskinie i podziemne korytarze. W roku 1934 profesor J. Samsonowicz z Polskiej Akademii Nauk odkrył w jaskiniach Góry Zelce tzw. brekcję kostną - szczątki kostne zwierząt trzeciorzędowych, stanowiące pozostałości najbogatszej w skali Polski fauny plioceńskiej, głównie ssaków, ale również gadów i płazów żyjących tu u schyłku trzeciorzędu. Na podstawie tych znalezisk zrekonstruowano krajobraz i warunki przyrodnicze tego obszaru z końca okresu trzeciorzedowego.

W istniejących tu jaskiniach (m.in. w Jaskini Samsonowicza, Stalgmitowej, Małej i Jaskini Za Kratą) zachowały się polewy kalcytowe, niewielkie kolumny, stalagmity oraz - na stropach - niewielkie stalaktyty, powstałe wskutek ługowania wapieni przez wodę zawierającą dwutlenek węgla. Nacieki kalcytowe powstały natomaist poprzez wytrącanie węglanu wapnia z wodnego roztworu. Niestety wszelkie okazalsze formy pierwotnej szaty naciekowej zostały już dawno zniszczone.

Specyficzne podłoże geologiczne Góry Zelce jest przyczyną występowania w tym miejscu charakterystycznej szaty roślinnej - powierzchnię wzgórza porastają murawy kserotermiczne i naskalne oraz ciepłolubne zarośla dzikich róż i jałowca. Z kolei szczeliny skalne są miejscem występowania zespołu paproci ciepłolubnych.

Do najciekawszych roślin występujących na terenie rezerwaty należą: czosnek skalny, rojnik pospolity, paprotnica krucha, zanokcica skalna i zanokcica murowa.