Warszawa - Królikarnia

Pałac i park Królikarnia
Królikarnia zawdzięcza swoją nazwę czasom saskim, kiedy urządzono tu zwierzyniec i modnym wówczas zwyczajem polowano na króliki.

Klasycystyczny pałac zbudowany został w latach 1782-1786 przez Karola Thomatisa hrabiego de Valery, według projektu Dominika Merliniego. Pałac wzorowany był na słynnej renesansowej rezydencji Villa Rotonda pod Vicenzą, autorstwa Andrei Palladio.

Od jego nazwiska pochodzi określenie palladianizm oznaczające styl w architekturze, który charakteryzuje się konsekwentnością układów konstrukcyjnych, umiarkowaniem w dekoracji oraz stosowaniem wielkiego porządku obejmującego całą wysokość budynku. Palladio był zwolennikiem funkcjonalności i klasycznego monumentalizmu. Jego dzieła nawiązują do porządków antycznych. Palladianizm był postrzegany jako styl przeciwstawny barokowi, uznawanemu za styl papiestwa.
Palladiański typ założenia pałacowego był bardzo popularny w Polsce pod koniec XVIII wieku i uważany jest za charakterystyczny dla architektury klasycyzmu polskiego.

W 1794 r., podczas insurekcji kościuszkowskiej w Królikarni rezydował Tadeusz Kościuszko.

Na terenie Królikarni znajdował się browar, cegielnia, karczma, młyn i stodoła, a także położona na zboczu wąwozu kuchnia wzorowana na rzymskim grobowcu Cecylii Metelli, w której w wieku XIX znajdowała się biblioteka.

W 1816 r. Królikarnię nabył Michał Hieronim Radziwiłł, a w 1849 r. kupił ją Ksawery Pusłowski, sławni kolekcjonerzy i miłośnicy sztuki.

W 1879 r. Królikarnia padła ofiarą pożaru. Zlecona przez Pusłowskich rekonstrukcja, którą zrealizował Józef Huss była jednym z pionierskich dokonań w dziejach polskiego konserwatorstwa.

W 1889 r. Królikarnia przeszła na własność Marty hr. Krasińskiej.

W 1939 r. oraz w 1944 r. podczas walk Powstania Warszawskiego, pałac został ponownie zniszczony. Na terenie ogrodu powstańcy warszawscy prowadzili z Niemcami walki, w trakcie których spłonęła kuchnia, zniszczony został także taras z grotą i drzewostan.

Pałac Królikarnia był od początku swego istnienia żywym ośrodkiem życia kulturalnego i towarzyskiego.
W 1948 r. zapadła decyzja o jego odbudowie z przeznaczeniem na zbiory rzeźb jednego z najwybitniejszych polskich rzeźbiarzy - Xawerego Dunikowskiego (1875-1964). Miały się tu również znaleźć mieszkanie i pracownia artysty, jednak prace ukończono dopiero w 1965 r., w rok po śmierci Dunikowskiego.

Z wnętrz pałacowych pierwotny charakter przywrócono tylko sali okrągłej.

W 1965 roku pałac przeznaczono na muzeum biograficzne Xawerego Dunikowskiego (Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie), mieszczące kolekcję jego prac oraz dokumentację twórczości profesora i uczniów (ogółem prawie 1900 dzieł artystycznych i pamiątek). Kolekcja rzeźb w przeważającej części ofiarowana została przez samego Dunikowskiego. Znajduje się ona w zbiorach Królikarni i od kilku lat organizowane są tu czasowe wystawy prezentujące twórczość rzeźbiarza, natomiast nie ma stałej ekspozycji jego prac.

Muzeum nosi imię Xawerego Dunikowskiego. Organizowane są w nim wystawy czasowe polskich i zagranicznych artystów współczesnych. Dodatkowo w Królikarni odbywają się koncerty, spektakle, spotkania, konferencje, pokazy filmowe oraz imprezy plenerowe.

Wokół pałacu rozciąga się park. W otoczeniu drzew i krzewów tworzony jest Park Rzeźby. Prezentowane są w nim wybrane prace z bogatej kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie.

W Królikarni powstaje obecnie projekt architektoniczny harmonijnie łączący klasykę z współczesnością. Jego elementem jest remont zabytkowej kuchni. W efekcie przebudowy kuchnia, pałac i podziemie zostaną połączone, powstanie nowa przestrzeń do realizacji działań artystycznych.