Na Jasnej Górze.

Twierdza jasnogórska oblegana była jeszcze parokrotnie w ciągu dziejów . W XIX wieku z rozkazu Aleksandra I rozebrano mury obronne , a po powstaniu styczniowym odebrano paulinom administrację ;dobra klasztorne poddano skarbowi królestwa. W okresie porozbiorowym , a także podczas obu wojen światowych rosło znaczenie kultu Matki Boskiej Częstochowskiej , odważnie wspomagane przez literature narodową. Jasna Góra okazała się integrującym naród centrum życia religijnego i duchownego Polski.