Tczew

Dziś o cmentarzu żydowskich mieszkańców Tczewa przypomina lapidarium. W murze umieszczono fragmenty nagrobków oraz tablicę z napisem w językach polskim i hebrajskim: "Lev Hasharon. Tczew. Do czasu rozpoczęcia drugiej wojny światowej istniała w Tczewie gmina żydowska. Na tym wzgórzu w latach 1835 - 1939 znajdował się cmentarz gminy żydowskiej w Tczewie. Boże, ocal ich dusze". Obok ustawiono jedną z zachowanych macew. Wyryta na niej inskrypcja głosi: "Oto młodzieniec Szmuel, syn szanownego pana Aleksandra, zmarły w dniu 3 [...] roku 632 [1872] według skróconej rachuby. Niech jego dusza związana będzie węzłem życia".
Około 1925 roku w Tczewie, przy ul. Skarszewskiej - obecnej ul. Wojska Polskiego - na gruncie zakupionym od ewangelików, powstała kolejna żydowska nekropolia. Wiadomo, że cmentarz zajmował niewielką powierzchnię ok. 0,3 ha, a aleje kasztanowców wyznaczały na nim trzy oddzielne kwatery grzebalne. Cmentarz został zniszczony podczas okupacji, po wyzwoleniu w tym miejscu wzniesiono budynki przychodni, pogotowia ratunkowego i stacji paliw.

żydowscy kupcy byli obecni Tczewie już w XV wieku, jednak zezwolenie na osiedlenie się w mieście otrzymali dopiero po 1772 roku. Podstawą utrzymania większości pierwszych tczewskich Żydów był handel zbożem i skórami. W 1835 roku w mieście powstała synagoga. W 1887 roku społeczność wyznawców judaizmu w Tczewie liczyła 515 osób, przy ogólnej liczbie około jedenastu tysięcy wszystkich mieszkańców. Przełom XIX i XX w. przyniósł masową emigrację ludności żydowskiej. Wielu Żydów opuściło swój rodzinny sztetl i wyjechało między innymi do Ameryki w poszukiwaniu lepszej przyszłości. W 1939 roku w mieście pozostało już tylko kilkanaście osób pochodzenia żydowskiego. Większość z nich została zgładzona przez nazistów w pierwszych dniach po wybuchu II wojny światowej.
tekst: K. Bielawski
zdjęcia: Tomasz Drózda

dodane na fotoforum: