Białystok - Cerkiew katedralna św. Mikołaja Cudotwórcy

Zbudowana w latach 1843-46, w miejscu starszej drewnianej świątyni. Obecna cerkiew reprezentuje styl klasycyzmu rosyjskiego na planie krzyża greckiego. Wnętrze nawiązuje do stylu bizantyjskiego o czym świadczy m.in. bogata polichromia wzorowana na polichromii soboru kijowskiego.
Sobór Katedralny kryje szczególnie czczone ikony: Św. Mikołaja, Matki Boskiej Białostockiej, Opieki (Pokrowa) Najświętszej Marii, krzyż poświęcony u Grobu Pańskiego w Jerozolimie oraz relikwie Św. Męczennika Gabriela, patrona dzieci i młodzieży.
Podczas zwiedzania wnętrz świątyni nie można fotografować.

Ciekawe są losy relikwii Gabriela
1684 - urodził się w Zwierkach, 22 marca, jako jedyne dziecko Piotra i Anastazji Gowdel.
1690 - 11 kwietnia sześciolatek pada ofiarą mordu. Gabriel zostaje uprowadzony przez dzierżawcę wsi ze Zwierek i potajemnie wywieziony do Białegostoku. Tutaj poddano go wymyślnym torturom, w wyniku których dziecko zmarło na skutek wykrwawienia. Winowajca, pragnąc ukryć swoje przestępstwo, wyrzucił ciało chłopca na skraju lasu.
1690 - po 9-ciu dniach od śmierci, 20 kwietnia, zwłoki chłopca odnaleziono na skraju rodzinnej wsi. Mimo upływu czasu na ciele nie zauważono procesów rozkładu. Męczennika pochowano na cmentarzu nieopodal cerkwi w Zwierkach.
1720 - po 30 latach od śmierci Gabriela, w czasie epidemii, podczas jednego z pogrzebów, naruszono grób "małego" męczennika. Okazało się, że ciało chłopca, mimo długiego przebywania w ziemi, nie uległo rozkładowi. Relikwie uroczyście przeniesiono do cerkwi w Zwierkach i złożono w podziemnej krypcie świątyni
1746 - 26 lat później cerkiew w Zwierkach doszczętnie spłonęła. Ciało Gabriela jednak ocalało. Ogień częściowo opalił jedynie rączkę męczennika. Ocalałe w tak niezwykły sposób relikwie ze zgliszcz cmentarnej krypty przeniesiono do klasztoru Zaśnięcia NMP w Zabłudowie i umieszczono w prezbiterium głównej świątyni. Tutaj zanotowano nowe cudo: opalona rączka zagoiła się i na nowo pokryła skórą
1755 - po 65 latach od śmierci "małego" męczennika z Zabłudowa przeniesiono do klasztoru Świętej Trójcy w Słucku (obecnie na Białorusi, wówczas w obrębie państwa polskiego).
1820 - w 100-ną rocznicę odkrycia relikwii męcz. Gabriel został zaliczony do grona świętych. Akt kanonizacji ogłoszono w Słucku, a dokonał tego Grzegorz V, patriarcha Konstantynopola
1908 - dnia 7 czerwca procesja z cząsteczką moszczej św. Gabriela przekracza obecną granicę państwową i ze Swisłoczy przez Jałówkę, Nową Wolę, Potokę, Zabłudów, Zwierki oraz Dojlidy dociera do Białegostoku. Relikwie złożono w katedralnym soborze św. Mikołaja
1912 - kolejna "przeprowadzka" moszczej. Antysemickie wystąpienia na Podlasiu wymuszają przeniesienie relikwiarza z białostockiej katedry do monasteru Zwiastowania NMP w Supraślu
1915 - I wojna światowa. Ewakuując się do Moskwy biskup Włodzimierz, w obawie przed zbliżającym się frontem, zabiera z Supraśla sarkofag z relikwiami św. Gabriela. Moszczy czasowo umieszczono w Pokrowskim soborze (Opieki Matki Bożej) - cerkiew ta znana jest również pod nazwą: sobór św. Wasilija Błażennogo (na Placu Czerwonym).
1920 roku, na mocy decyzji Rady Komisarzy Ludowych ZSRR o planowej likwidować relikwii świętych nietlenną cząsteczkę skonfiskowano i umieszczono w muzeum celem tzw. "badań naukowych".
lata 30. - władze Radzieckiej Rosji dokonują kasaty klasztoru w Słucku. Srebrna trumienka z relikwiami św. Gabriela zostaje zarekwirowana i skatalogowana na stanie Muzeum Ateizmu w Mińsku
1942 - w chaosie, który zapanował w wyniku działań wojennych po napaści III Rzeszy na ZSRR, mieszkańcom Mińska udało się przenieść moszczy "małego" męczennika do katedralnej cerkwi Przemienienia Pańskiego w tym mieście.
1944 - relikwie "małego" męczennika ponownie zmieniają miejsce swego spoczynku relikwie zostaja przeniesione do cerkwi Opieki Matki Bożej w Grodnie. Dalsze losy moszczej owiane są mrokiem tajemnicy. Wiadomo jedynie, że nietlenne ciało przez kilkadziesiąt ostatnich lat przechowywano w piwnicach miejscowego klasztoru Narodzenia NMP zamienionego na magazyny.. Jednak ani wilgoć, ani skrajnie nieprzyjazne warunki, nie naruszyły relikwii
1992 - w dniach 21-23 września moszczy św. Gabriela przeniesione zostają z Grodna do Białegostoku. Ciemnobrązową, dębową trumienkę z przeszklonym wiekiem umieszczono w soborze św. Mikołaja, w południowym skrzydle świątyni.
1995 - podjęto decyzję, by w rodzinnej wsi "małego" Gowdela wybudować cerkiew-pomnik ku czci syna zabłudowskiej ziemi.
1998 - nietlenne ciało św. męczennika, 6 września, złożono w nowym relikwiarzu. Wykonaną ze srebra trumienkę zdobi piękna ornamentyka. Wieko upiększa rzeźbiony w jasnym marmurze wizerunek świętego
2007 - w przededniu święta ku czci młodzieńca Gabriela, 2 maja, w miejscu, gdzie w 1720 roku odnaleziono zwłoki św. męczennika ustawiono i poświęcono pamiątkowy krzyż.

Czy zabójstwo małego chłopca było mordem rytualnym?
Tych co chcą dowiedzieć się więcej zapraszam do przeczytania tekstu opublikowanego w folderze wydanym z okazji XI rocznicy Przeniesienia Relikwii
św. Męczennika Młodzieńca Gabriela z Grodna do Białegostoku - Żywot św. Gabriela

https://www.soborbialystok.pl/strona/podstrony/zywot_gabriela.html