Zamek w Malborku

Złota Brama

Mijając kolejne zamknięte zamkowe bramy docieramy do najcenniejszej i najwspanialszej z nich – bramy określonej mianem „Złotej”. Określenie to po raz pierwszy w źródłach pisanych pojawia się w 1400 r. Portal prowadzący z krużganków do kościoła p.w. Najświętszej Marii Panny posiada tak bogaty program ikonograficzny, że od lat jest przedmiotem dociekań i interpretacji badaczy. Sporny jest m.in. czas powstania tego szczególnego dzieła sztuki – badacze poruszają się granicach od 1270 r. do 1330 r. Nie wiemy zatem, ani czy to wybitne dzieło rzeźbiarskie, powstało przed, czy po przybyciu wielkiego mistrza do Malborka (1309), ani dlaczego brama nazwana została „Złotą”?

Posiada formę sklepionej kruchty w grubości muru, w której zarówno ściany tarczowe, archiwoltę oraz elementy sklepienia wypełniono ceramiczną rzeźbą figuralną i roślinną. Najbardziej rozpoznawalnym elementem Złotej Bramy są umieszczone po wschodniej i zachodniej stronie portalu, na kapitelach ościeży figury Panien Mądrych i Głupich. Ponad nimi umieszczono postaci Eklezji i Synagogi. W kluczu znalazła się ukoronowana postać, interpretowana przez niektórych jako władca piekieł (wg innych jako król Salomon), podczas gdy w na zworniku sklepienia portalu przedstawiony został Chrystus jako Sędzia.

Bogactwo i wysmakowana forma portalu sprawiają, że nie zauważamy przedstawień figuralnych umieszczonych na ścianach tarczowych portalu: Zwiastowania, Nawiedzenia Św. Elżbiety i Bożego Narodzenia, oraz odnalezienia dwunastoletniego Chrystusa w świątyni.

Całości dopełnia dekoracja roślinna rozmieszczona w pasie kapiteli i wypełniająca archiwoltę, w którą wplecione zostały przedstawienia realnych i fantastycznych zwierząt, które można interpretować jako świat pogaństwa i zła. Z nim to właśnie toczyli walkę bracia zakonu krzyżackiego, wypełniając swoją misję i na co dzień stykając się ze śmiercią. Codziennie także oglądali dekorację Złotej Bramy.