Radzyń Chełmiński

Zamek krzyżacki w Radzyniu Chełmińskim (niem. Rheden) – czteroskrzydłowy krzyżacki zamek komturski, wzniesiony nad brzegiem Jeziora Zamkowego na północ od miasta Radzyń Chełmiński. Obecnie w stanie trwałej ruiny.
Już w 1234 r. z inicjatywy Hermanna von Balka wzniesiono tu krzyżacką twierdzę. Następnie w okresie od końca XIII wieku do lat 30. XIV wieku zbudowano zamek w cegły w stylu gotyckim, który był jedną z najpotężniejszych twierdz na południowych rubieżach państwa zakonnego w Prusach[1]. Od 1251 r. znajdowała się tu siedziba komturii. Po bitwie pod Grunwaldem zamek zdobyły wracające spod Malborka wojska polskie 21 września 1410 r. Wg Jana Długosza Władysław II Jagiełło dał w dzierżawę zamek Radzyń Jaśkowi Sokołowi (Jan Sokol z Lamberka, dowódca oddziałów czeskich walczących po stronie polskiej), a w zamku pozostała polsko-czeska załoga, m.in. Jan Žižka[2]. Jednak po I pokoju toruńskim w 1411 r. zamek powrócił w ręce Krzyżaków. Po wojnie trzynastoletniej znalazł się w granicach Prus Królewskich, będąc już od 1454 r. siedzibą polskich starostów. W czasie wojny polsko-szwedzkiej w 1628 roku został poważnie zniszczony w trakcie oblężenia przez Szwedów, a następnie opuszczony.

Po I rozbiorze Polski w 1772 r. zaczął być stopniowo rozbierany przez władze pruskie. Z pozyskanego materiału budowlanego wzniesiono wiele domów w Radzyniu. W roku 1837 r. na skutek protestów przerwano rozbiórkę, a w dwa lata później rozpoczęto pierwsze prace zabezpieczające. Ruiny były poddawane dalszym zabiegom konserwatorskim w ciągu XIX i XX w. (m.in. odgruzowanie terenu zamku, zabezpieczenie sklepień w piwnicach, zadaszenie kaplicy, następnie w latach 60. XX wieku budowa żelbetowego przekrycia kaplicy).
Architektura[edytuj]

Zamek założony jest na planie kwadratu o boku 52 m, z dziedzińcem krużgankowym, wielką ośmioboczną wieżą w narożu północno-zachodnim oraz mniejszymi czworobocznymi wieżami we wszystkich narożach. Na południe od zamku znajdowało się przedzamcze.
Zamek współcześnie[edytuj]

Do dzisiaj częściowo zachowało się skrzydło południowe z kaplicą (bez sklepienia), fasada w prawie pełnej wysokości, dwie narożne wieżyczki, przyległa do niego część skrzydła wschodniego, partie murów pozostałych skrzydeł oraz piwnice. Z przedzamcza zachowały się prawie w całości dolne partie murów południowego i zachodniego. Ruiny zamku są udostępnione zwiedzającym. Jest możliwość wejścia na obie narożne wieże, z których roztacza się rozległy widok na okolicę. W piwnicach znajdują się wystawy m. in. makiet budowli średniowiecznych i narzędzi tortur.

Na terenie zamku kręcone były sceny do filmu „Pan Samochodzik i templariusze”[3].
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Radzyniu_Che%C5%82mi%C5%84skim