Legnica

Zamek Piastowski w Legnicy – jeden z najstarszych zamków znajdujących się na terenie Polski.
Średniowiecze[edytuj]

VIII wiek, pośród podmokłych rozlewisk Kaczawy i Czarnej Wody, w miejscu, gdzie stoi dzisiaj miasto Legnica, istniał gród drewniano-ziemny plemienia Trzebowian. Trzebowianie wykorzystując naturalne walory obronne tej części swej ziemi w delcie Czarnej Wody usypali sztuczne wzniesienie, na którym stworzyli warowny gród. Był on razem z grodem w Jaworze miejscem obrony i kontroli ziemi plemienia Trzebowian.

Na miejscu drewnianego grodu wspominanego za czasów Bolesława Kędzierzawego wzniesiono w końcu XII wieku zamek, pierwszą murowaną warownię na ziemiach polskich. W tym czasie zamek był otoczony fosą, a okazały pałac nowymi wałami drewniano-ziemnymi. Wzgórze zamkowe podzielone było na dwa zasadnicze okręgi: główny, w którym znajdowała się rezydencja książęca wraz z kaplicą i wieżą św. Piotra, oraz drugi o charakterze gospodarczo-administracyjnym, w którym zapewne umiejscowiono dom kasztelana, budynki gospodarcze oraz strzegącą bramy wjazdowej wieżę, nazwaną potem wieżą św. Jadwigi. Dla Bolesława I Wysokiego i jego syna Henryka pałac na zamku w Legnicy był główną rezydencją, obaj książęta spędzali w zamku dużo czasu, rozporządzając stąd całością swego władztwa. W roku 1172, podczas buntu Jarosława – syna Bolesława I – książę został wygnany z Legnicy, a zamek spalony.

W 1241 roku budowla skutecznie obroniła się przed oblegającymi go Mongołami.
Fragment reliktowej ściany romańskiej

Zamek książęcy w Legnicy był w XII i XIII wieku jedną z dwóch głównych rezydencji władców Śląska.
Renesans[edytuj]

Na początku wieku XV trwała przebudowa zamku, a kolejną przebudowę w latach późniejszych zainicjował Fryderyk II. Z tego okresu pochodzi nowy system fortyfikacyjny, a mianowicie wały ziemne, fosy i cztery basteje narożne. Częstym gościem u ks. Fryderyka na zamku legnickim był Zygmunt Jagiellończyk, znany jako późniejszy król Polski Zygmunt I Stary. W roku 1560 odbyło się na zamku huczne wesele księcia Henryka XI z Zofią, córką margrabiego Jerzego Hohenzollerna. Na wesele zaproszono bardzo wielu gości, a dla jego uświetnienia zorganizowano turniej rycerski i gonitwy. Gdy cesarz Maksymilian II przyjechał na Śląsk, aby odebrać hołd stanów śląskich, Henryk XI zaprosił go do Legnicy. Wraz z cesarzem przyjechało do Legnicy 2 tys. osób, a przyjęcie na zamku trwało 5 dni.
Barok i neogotyk[edytuj]

Po wymarciu linii Piastów w zamku od 1675 rezydują namiestnicy habsburscy. Jeden z nich, Johann Christoph Zierowski (1693) przyczynia się w dużej mierze do renowacji i poszerzenia zamku. Zmiany te jednak, jak i późniejsza działalność architektoniczna, nie naruszyły dwudziedzińcowego układu przestrzennego zamku. W tej postaci dotrwał do pierwszej dekady XVIII wieku, kiedy to wielki pożar zniszczył książęcą kaplicę przy bramie Lubińskiej, stojącą przy niej starą romańską wieżę oraz skrzydła północne i wschodnie. Odbudowa, która nastąpiła po pożarze, nadała zamkowi charakter barokowego pałacu. Nie odbudowano już wieży Lubińskiej ani kaplicy. Elewacje podzielono pilastrami, oddzielającymi okna ujęte parami we wspólne uchate obramienia. Parter oddzielony gzymsem od pięter stanowił cokół. Nad oknami pierwszego piętra umieszczono gzymsy o barokowej, dekoracyjnej formie, sygnalizujące reprezentacyjny charakter tej kondygnacji. W roku 1740, po zdobyciu Legnicy przez króla Prus Fryderyka II Wielkiego, zarządzona została rozbiórka twierdzy - poprzestano jednak tylko na zasypaniu fos, zburzeniu mostu zwodzonego oraz przeznaczeniu budynków na cele administracyjno-magazynowe. Kolejne pożary dotykały zamek w latach 1835 i 1840. W 1840 roku rozpoczyna się odbudowa zamku i przebiega ona w kilku etapach, w latach 1846,1866/67 i 1879, by w efekcie nadać całej architekturze romantycznej charakter gotycki. W trakcie przebudowy zamku poszczególne skrzydła zamku zmieniły funkcję, przekonstruowano wnętrza, wprowadzono nowe klatki schodowe, zmieniono elewacje zewnętrzne, zwieńczono krenelażem. Galeria dzieląca oba dziedzińce otrzymała formę neorenesansową o silnie rysującym się porządku jońskim. Stojąca na osi dawna wieża zegarowa przybrała formę romańską.

Wjazd do zamku przeniesiono i przeprowadzono od wschodu, u stóp św. Piotra. Brama wałowa podzielona na przejazd i przejście dla pieszych, z dwóch stron fasada bramy podparta jest dwoma zeskarpowanymi murami. Wewnątrz jednego z nich (północnego) znajdowało się zejście do podziemnych kazamat. Na wysokości fryzu bramy, nad skośnymi murami znajdują się dwie strzelnice na działo o oryginalnym wykroju w kształcie spłaszczonego serca. Poza wystrojem bramy nie zachowały się żadne widoczne ślady wystroju architektonicznego z tego okresu.

W lutym 1945 roku, zamek znów uległ pożarowi i zniszczeniu. Odbudowany w latach sześćdziesiątych XX wieku, został oddany na użytek szkolnictwu.
Zamczysko Piastowskie - legenda[edytuj]
Widok z wieży św. Piotra (Głodowej)

Jak prawie każdy zamek, również Zamek Piastowski posiada swoje legendy. Przede wszystkim dwie wieże: wieża św. Jadwigi oraz św. Piotra są tematem podań tutejszych mieszkańców. Wieża św. Jadwigi nazwana została imieniem księżnej, która przebywała w niej przyjeżdżając do Legnicy. Podobno podziemia wieży sięgają tak daleko w głąb, jak wysoko jej mury sięgają nad ziemią. Księżna Jadwiga spędzała tam większość czasu, oddając się modlitwom oraz rozmowom z aniołami. Legenda dotycząca wieży św. Piotra opowiada o nieposłusznym rycerzu Ottonie von Hohen, któremu władca wydał rozkaz dostarczania jedzenia skazańcowi uwięzionemu w wieży. Jednak rycerz Otton, znany ze swoich hulaszczych zapędów, w krótkim czasie roztrwonił pieniądze przeznaczone na żywność dla skazańca. Gdy władca wrócił z podróży, dowiedział się, że więzień został niesłusznie wtrącony do lochu i nakazał uwolnić pazia. Jednak w wieży znaleziono tylko zwłoki pazia, który pod nieobecność księcia zmarł z głodu i pragnienia. Wiadomość ta bardzo rozgniewała władcę. Kazał on wtrącić do wieży nieposłusznego rycerza Ottona i skazał go na śmierć głodową. Śmierć za śmierć. Skazany rycerz Otton von Hohen, zamknięty wraz z rozkładającymi się zwłokami pazia Sławka, nie przeżył w lochu nawet 10 dni. Zawodził głośno dniami i nocami, prosząc o litość i uwolnienie, jednak książę był niewzruszony. Pochowano ich obu we wspólnym grobie. Od tego dnia duch rycerza Ottona zaczął straszyć na uliczkach grodu. Mieszkający w pobliżu zamku twierdzą, że do dziś można usłyszeć w nocy jęki dochodzące z lochu pod wieżą św. Piotra. Wieża ta została na pamiątkę tamtego wydarzenia nazwana Głodową. Obie nazwy funkcjonują do dziś.
Architektura Zamku[edytuj]
Widok na zamek z wieży kościoła N.M.P, początek XX w.

Zamek Piastowski w Legnicy jest budowlą zasługującą na miano ,,castrum’’ jako pierwsza murowana warownia na ziemiach polskich. Wzniesiony został na terenie dawnego grodu. Większość obszaru dziedzińca zamkowego po stronie południowej zajmuje palatium. Zostało ono wybudowane na planie prostokąta o wymiarach 16,15 X 61,20m. Do budowy palatium użyto cegieł, obramowania okien oraz drzwi zostały wykute w piaskowcu. Pierwotnie wysokość palatium wynosiła ok. 12m, budowla była przykryta wysokim dwuspadowym dachem, wykonanym prawdopodobnie z gontów. Do dzisiaj widoczne są wyraźne ślady pierwotnego podziału palatium na trzy kondygnacje.
Zamek na dawnej pocztówce

Zachowane do dzisiaj wieże zamkowe, ośmiokątna wieża św. Piotra i okrągła wieża św. Jadwigi, zostały wybudowane równocześnie z pałacem. Są one jednymi z pierwszych tego typu wież obronnych w architekturze zamkowej Śląska i Polski. Wieża św. Piotra nazwana tak na cześć patrona Legnicy stoi ok. 14 m na wschód od pałacu. Początkowo mi....