Dowspuda

Pozostałości z pięknego pałacu - arkadowy portyk widziany z dziedzińca
W 1513 roku koniuszy grodzieński - Bohdan Hrynkowicz Wołłowicz otrzymał od króla Zygmunta I milę kwadratową puszczy wraz z obowiązkiem jej zasiedlenia. Wybudował w miejscu obecnej Dowspudy drewniany dwór obronny.
Była to najstarsza znana miejscowość w tej części ziem pojaćwieskich. Przed 1639 rokiem - dzięki działom i koligacjom rodzinnym - majątek Dowspuda (nazwany tak od rzeki) przejęli Pacowie – ród, który wywierał silny wpływ na życie polityczne i kulturalne Wielkiego Księstwa Litewskiego. A najznakomitszym przedstawicielem tego rodu był Ludwik Michał Pac.
Ludwik Michał Pac z Dowspudy to postać, którą należy zaliczyć do grona najwybitniejszych Polaków pierwszej połowy XIX stulecia.
A jak żył i jakim był? To najlepiej podsumowuje zaszczytne epitafium na pomniku nagrobnym generała w Smyrnie, w Turcji, gdzie Pac zmarł: "D.O.M. Ludwik Miachał hrabia Pac, ostatni potomek starożytnej rodziny litewskiej, pan na Dowspudzie, Różance i innych dobrach, jenerał dywizyi i senator wojewoda, członek Rządu Tymczasowego, wiceprezes Towarzystwa Rolniczego, komandor orderu polskiego Virituti Militari, francuskiego Legii Honorowej, kawaler orderu Św. Stanisława, krzyżów bawarskiego i maltańskiego, urodził się w mieście francuskim Strasburgu 19 maja 1780 roku, odbył wojny 1808, 1809, 1812, 1813-14 w Hiszpanii, Austrii, Rosyi i w Niemczech pod Napoleonem; w wojnie narodowej Polaków 1831 r. dowódca korpusu jej rezerwy; mężny, gorliwy, szczodry, skromny, wojownik, ziemianin, sztuk pięknych i nauk protektor, patriota. Ojczyźnie od młodości całe życie oddał, dla niej walczył, krew w bitwach przelewał, służył w radach, cierpiał wydarcie majątku, tułactwo, tu na cudzej ziemi śmierć znalazł dnia 31 października 1835 roku. Rodaku! Westchnij za duszę jego. Cnoty Jego czcij, naśladuj".